میهمان این هفته کافه گفتگو آقای خسرو شامحمدی ، یکی از هنرمندان برجسته عروسک‌سازی و تئاتر کمدی ایران، به بررسی مسیر هنری او و تجربیات منحصر به‌فردش در دنیای عروسک‌های تن‌پوش می‌پردازیم. شامحمدی با شور و اشتیاق از لحظات خاطره‌انگیز و چالش‌هایش در این مسیر می‌گوید و نقش تأثیرگذار عروسک‌ها را در ایجاد ارتباط عمیق با مخاطبان، از کودکان تا بزرگسالان، به تصویر می‌کشد. او همچنین از پروژه‌های آینده‌اش و الهام‌هایی که از فرهنگ و هنر ایرانی گرفته، صحبت می‌کند و توصیه‌هایی ارزشمند برای هنرمندان جوان ارائه می‌دهد.
کافه گفتگو: سلام آقای خسرو شامحمدی، خیلی خوشحالیم که تو این مصاحبه همراه ما هستید. ممکنه یه بیوگرافی کوتاه از خودتون بگید؟
خسرو شامحمدی: سلام، وقت شما هم بخیر. من خسرو شامحمدی هستم، متولد 1352. دو تا پسر دارم که خیلی بهشون افتخار می‌کنم، یکی 26 سالشه و اون یکی 21 سال. ویک همسر مهربان دارم که با وجود همه چالش های حرفه ی من همیشه کنارم بوده. تو تهران زندگی می‌کنم و فعلاً اینجا مشغول به کار هستم.
از بچگی به هنر علاقه داشتم، ولی اون موقع امکانات خیلی کم بود. یادمه همیشه دست‌ساخته‌هایی با گل یا چیزهای دیگه درست می‌کردم و هر چی دور و برم بود رو به شکل‌های مختلف در می‌آوردم. ولی خب، به صورت جدی از سال 1369 شروع کردم. اون زمان مسئول شهر بازی پارک نیکو یه سالن نمایش در اختیارمون گذاشت که از همونجا تئاتر کمدی رو شروع کردیم.
فهرست مطالب
سوالات در مورد عروسک سازی از آقای خسرو شامحمدی
کافه گفتگو: آقای خسرو شامحمدی چی شد که به سمت هنر رفتید؟ از کجا شروع کردید؟
خسرو شامحمدی: خب، همون‌طور که گفتم، از بچگی به هنر علاقه داشتم، ولی اون موقع امکانات زیادی نداشتیم. اولین تجربه جدی‌ام تو هنر همون سال 1369 بود که تو پارک نیکو با چند تا از دوستان شروع کردیم به تئاتر کمدی. راستش، از همون اول عاشق مجسمه‌سازی بودم و همیشه تو فکر این بودم که یه روز بتونم مجسمه‌ساز بشم. ولی چون از یه طرف امکانات نداشتم و از طرف دیگه هم دنبال یه کاری بودم که بتونم باهاش درآمد داشته باشم، رفتم سمت تئاتر.
توی تئاتر بود که با حجم‌سازی آشنا شدم و دیدم چقدر بهش علاقه دارم. بعد از مدتی هم شروع کردیم به کار روی عروسک‌سازی. اولش خیلی ساده بود، ولی کم‌کم پیشرفت کردیم و کارهای پیچیده‌تری انجام دادیم.
کافه گفتگو: آقای خسرو شامحمدی چی شد که به سمت عروسک‌سازی و هنر تن‌پوش کشیده شدید؟
خسرو شامحمدی: راستش، من همیشه دوست داشتم با دستام چیزی خلق کنم، از همون بچگی. وقتی وارد تئاتر شدم، دیدم که عروسک‌های تن‌پوش خیلی تو نمایش‌ها تاثیر داره و برای بچه‌ها جذابه. از اونجا بود که علاقه‌مند شدم به ساخت عروسک‌های تن‌پوش.
توی تئاتر، وقتی می‌دیدم بچه‌ها چطور با عروسک‌ها ارتباط برقرار می‌کنن، حس می‌کردم یه دنیای جدید جلوی چشمم باز شده. اولش کار خیلی ساده بود، با وسایل ابتدایی عروسک درست می‌کردیم. ولی بعد از یه مدت، وقتی دیدم کار داره خوب پیش می‌ره و بچه‌ها هم استقبال می‌کنن، شروع کردم به تحقیق بیشتر و یادگیری تکنیک‌های جدید. اینجوری شد که عروسک‌سازی و تن‌پوش‌سازی برای من یه راه جدید شد توی هنر.
کافه گفتگو: آیا تو این زمینه تحصیلات رسمی دارید یا خودآموز کار کردید؟
خسرو شامحمدی: نه، واقعاً هر چی یاد گرفتم با تجربه و تمرین بوده. اون موقع مثل الان نبود که اینترنت باشه و بتونی هر چیزی رو توش پیدا کنی. باید خودت می‌رفتی دنبالش، تجربه می‌کردی، شکست می‌خوردی و از اون شکست‌ها یاد می‌گرفتی. منم همین کار رو کردم.
کافه گفتگو: میشه در مورد مراحل ساخت عروسک تن‌پوش توضیح بدید؟
خسرو شامحمدی: ساختن یه عروسک تن‌پوش یه فرآیند چند مرحله‌ایه که اولش با یه ایده شروع میشه. وقتی ایده رو داری، باید ببینی چطور می‌تونی اون رو به یه عروسک واقعی تبدیل کنی. برای همین باید یه طراحی اولیه داشته باشی که بتونی بعداً بر اساس اون، مواد رو برش بزنی و سر هم کنی.
بعد از طراحی، می‌ری سراغ انتخاب مواد. معمولاً از اسفنج برای ساختن بدن عروسک استفاده می‌کنیم، چون هم سبک و هم انعطاف‌پذیره. بعد از اون باید قسمت‌های مختلف عروسک رو بسازی و به هم وصل کنی. مثلاً، سر، دست‌ها و پاها رو جدا درست می‌کنی و بعد به بدن وصلشون می‌کنی.
وقتی ساختن تموم شد، می‌رسی به مرحله نهایی که اونم رنگ‌آمیزی و اضافه کردن جزئیات نهاییه. این مرحله خیلی مهمه، چون همون جزئیات کوچیکه که عروسک رو واقعی و جذاب می‌کنه.
کافه گفتگو: توی کارهاتون بیشتر از چه موادی استفاده می‌کنید؟
خسرو شامحمدی: برای عروسک‌های تن‌پوش بیشتر از اسفنج استفاده می‌کنیم، چون خیلی راحت میشه باهاش کار کرد و فرم‌های مختلف ساخت. ولی بسته به طرح و نیاز مشتری، ممکنه از فوم، سیلیکون یا لاتکس هم استفاده کنیم. مثلاً، برای ساختن قسمت‌های ریز و جزئیات دقیق‌تر، از سیلیکون استفاده می‌کنیم که انعطاف‌پذیرتره و دقیق‌تر فرم می‌گیره.
کافه گفتگو: الهام‌بخش شما برای خلق این عروسک‌ها چی هست؟
خسرو شامحمدی: راستش الهام‌بخش اصلی‌ام همون بچه‌هایی هستن که این عروسک‌ها رو می‌بینن و باهاشون ارتباط برقرار می‌کنن. وقتی می‌بینم یه بچه با دیدن یه عروسک تن‌پوش لبخند می‌زنه یا ذوق می‌کنه، اون لحظه برام بهترین الهام‌بخشه.
ولی خب، خیلی وقت‌ها هم از شخصیت‌های معروف یا داستان‌های قدیمی الهام می‌گیرم. مثلاً ممکنه یه شخصیت رو از یه داستان یا فیلم بردارم و بهش یه فرم جدید بدم. بعضی وقت‌ها هم مشتری‌ها می‌گن یه طرح خاص می‌خوان و منم سعی می‌کنم اون طرح رو با یه خلاقیت جدید پیاده کنم.
کافه گفتگو: بزرگ‌ترین چالشی که توی مسیر هنری باهاش روبه‌رو شدید چی بوده و چطور بر اون غلبه کردید؟
خسرو شامحمدی: خب، چالش‌های زیادی تو این مسیر داشتم، ولی شاید بزرگ‌ترینش همون مساله مالی بود. اینکه چطور بتونی تو یه کار هنری مثل عروسک‌سازی پول دربیاری و ازش زندگیت رو بچرخونی، خودش یه چالش بزرگه.
خیلی وقت‌ها مجبور شدم کارهای مختلفی انجام بدم تا بتونم تو عروسک‌سازی پیشرفت کنم. مثلاً، تئاتر کار کردم، نقاشی کشیدم، ولی لازم بود برای اینکه بتونم به کارم ادامه بدم.
ولی هیچ وقت ناامید نشدم. همیشه سعی کردم با عشق و علاقه کار کنم و این عشق و علاقه بود که باعث شد از پس همه چالش‌ها بر بیام. وقتی عاشق کارت باشی، هیچ چالشی نمی‌تونه جلوت رو بگیره.
کافه گفتگو: از بین پروژه‌هاتون کدوم رو موفق‌ترین یا محبوب‌ترین می‌دونید؟
خسرو شامحمدی: راستش نمی‌تونم بگم کدوم پروژه محبوب‌ترین بوده، چون هر کدوم یه ویژگی خاص خودش رو داشته. من همه کارام رو دوست دارم. من هر عروسکی که میسازم برام محبوبه. اوایل کارم خیلی از آشناها به من میگفتن این کار برات هی پولی نمیسازه ولی من الان حدود 33 سال هست که دارم از این کار پول میسازم. مهم اینه که عاشق کارت باشی. اونوق همه کارات برای محبوب و دوست داشتنی میشن. من نمی تونم هیچ کدوم رو انتخاب کنم و بگم این کار رو از بقیه موفق تر یا محبوب تر میدونم.
کافه گفتگو: آیا تجربه خاص یا به‌یادماندنی در اجرای زنده با عروسک تن‌پوش داشتید؟
خسرو شامحمدی: آره، یه بار یه عروسک گوریل ساختم که خیلی بزرگ و ترسناک بود. قرار بود این عروسک رو توی یه شهربازی استفاده کنن و توی تونل وحشت باشه. وقتی عروسک رو بردم تحویل بدم، یکی از مسئولین که خیلی آدم جسوری هم بود، وقتی عروسک رو دید، نزدیک بود از ترس سکته کنه! خودش هم کلی خندید و گفت که همچین واکنشی رو از خودش انتظار نداشته.
اون عروسک انقدر ترسناک بود که حتی بعدش چند تا سفارش دیگه از جاهای مختلف برای ساخت عروسک‌های مشابه گرفتم. این تجربه هم برام خیلی جالب بود و هم یادآور این نکته که عروسک‌سازی چقدر می‌تونه تو احساسات آدم‌ها تاثیر بذاره.
کافه گفتگو: نقش عروسک‌های تن‌پوش رو در صنعت هنر و سرگرمی چطور می‌بینید؟
خسرو شامحمدی: عروسک‌های تن‌پوش یه نقش خیلی مهم و تاثیرگذار تو صنعت هنر و سرگرمی دارن. این عروسک‌ها می‌تونن تو جاهای مختلفی استفاده بشن؛ از تبلیغات و برنامه‌های تلویزیونی گرفته تا تئاترها و مراسم‌های مختلف.
عروسک‌های تن‌پوش خیلی به ایجاد ارتباط بین مخاطب و شخصیت‌های داستانی کمک می‌کنن. برای بچه‌ها که خیلی دوست دارن شخصیت‌های کارتونی و داستانی رو از نزدیک ببینن، این عروسک‌ها یه جور پل ارتباطی هستن.
حتی برای بزرگترها هم جذابن. وقتی یه عروسک تن‌پوش می‌بینی که تو برنامه‌های تلویزیونی یا توی یه مراسم داره حرکت می‌کنه و با آدم‌ها ارتباط برقرار می‌کنه، ناخودآگاه بهش جذب می‌شی. به نظرم این عروسک‌ها تو آینده نقش خیلی مهم‌تری هم پیدا می‌کنن.
کافه گفتگو: تأثیر تکنولوژی و تغییرات فرهنگی رو چطور می‌بینید؟
خسرو شامحمدی: خب، تکنولوژی خیلی به پیشرفت این حوزه کمک کرده. مثلاً، با پیشرفت‌های تکنولوژی، ما می‌تونیم از مواد جدید و تکنیک‌های بهتری برای ساخت عروسک‌ها استفاده کنیم. از طرف دیگه، فضای مجازی هم به دیده شدن کارهای ما کمک زیادی کرده.
الان دیگه فقط به نمایش زنده محدود نیستیم. می‌تونیم عروسک‌هامون رو تو شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بذاریم و بازخورد بگیریم. این باعث شده که کار ما به دست آدم‌های بیشتری برسه و شناخته بشیم.
کافه گفتگو: آیا پروژه خاصی برای آینده دارید که بخواهید درباره‌اش صحبت کنید؟
خسرو شامحمدی: بله، چند تا پروژه تو ذهن دارم که یکی از اونا ساختن یه سری عروسک با الهام از شخصیت‌های ایرانیه. دوست دارم کاراکترهایی خلق کنم که با فرهنگ و سنت‌های ایرانی همخوانی داشته باشن و بتونن برای بچه‌ها هم جذاب باشن.
یکی دیگه از پروژه‌هایی که تو ذهنم دارم، ساختن عروسک‌هایی برای یه تئاتر کودکانه جدیده که دارم روش کار می‌کنم. این تئاتر قراره یه فضای کاملاً فانتزی و شاد داشته باشه و عروسک‌هایی که برای اون طراحی کردم هم خیلی خاص و منحصر به فرد هستن.
کافه گفتگو: چه توصیه‌ای برای هنرمندان جوان و علاقه‌مندان به این رشته دارید؟
خسرو شامحمدی: توصیه‌ام اینه که اگه به چیزی علاقه دارید، هیچ وقت از دنبال کردنش دست نکشید. ممکنه سخت باشه، ممکنه چالش‌های زیادی داشته باشید، ولی اگه واقعاً بهش علاقه داشته باشید، همه این سختی‌ها براتون لذت‌بخش میشه.
عاشق کارتون باشید و با تمام وجود براش تلاش کنید. هیچ وقت ناامید نشید و بدونید که همیشه راهی هست که به هدفتون برسید. من خودم این مسیر رو رفتم و مطمئنم که اگه شما هم همین کار رو بکنید، به نتیجه می‌رسید.
کافه گفتگو: اگه بخواید با یه شخصیت تاریخی یا هنری ملاقات کنید، کی رو انتخاب می‌کنید و چرا؟
خسرو شامحمدی: بدون شک، میکل آنژ رو انتخاب می‌کنم. از همون بچگی عاشق کارهای میکل آنژ بودم و همیشه آرزو داشتم که یه روز بتونم از نزدیک باهاش صحبت کنم. اون برای من یه اسطوره هنریه و همیشه کارهاش برام الهام‌بخش بوده. دوست داشتم بدونم چطور فکر می‌کرده و چطور تونسته همچین آثار بزرگی خلق کنه.
کافه گفتگو: تجربیات شما در تئاترهای کمدی و نمایش چطور بوده؟ چطور وارد این دنیا شدید؟
خسرو شامحمدی: همون‌طور که گفتم، از پارک نیکو شروع کردم و از همونجا به‌صورت حرفه‌ای وارد دنیای تئاتر کمدی شدم. اولین تجربه‌هام خیلی ابتدایی بود، ولی کم‌کم تو این کار پیشرفت کردم.
تئاتر کمدی برای من یه تجربه خیلی خاص و متفاوت بود. خندوندن مردم و دیدن لبخند روی صورتشون واقعاً حس خوبی داره. تو تئاتر کمدی، همه چیز به این بستگی داره که چطور بتونی با تماشاچی ارتباط برقرار کنی و اون لحظه جادویی رو خلق کنی که همه شروع به خندیدن کنن. این تجربه‌ها توی کارم به من کمک زیادی کردن و خیلی چیزا یاد گرفتم.
سوالات در مورد تئاتر کمدی از آقای خسرو شامحمدی
کافه گفتگو: آیا کار با کودکان تأثیری بر روی کارهای شما داشته؟
خسرو شامحمدی: بله، کار با کودکان خیلی تاثیرگذار بوده. بچه‌ها خیلی صاف و ساده هستن و به راحتی می‌تونن با عروسک‌ها ارتباط برقرار کنن. این ارتباط برای من خیلی الهام‌بخش بوده.
وقتی می‌بینی یه بچه با یه عروسک تن‌پوش ارتباط برقرار می‌کنه و باهاش حرف می‌زنه یا بازی می‌کنه، واقعاً یه حس خاص به آدم دست می‌ده. این باعث میشه که تو کارم بیشتر به جزئیات توجه کنم و سعی کنم عروسک‌هایی بسازم که بچه‌ها دوستشون داشته باشن و باهاشون ارتباط برقرار کنن.
کافه گفتگو: تفاوت کار روی نمایش‌های کمدی برای کودکان و بزرگسالان چیه؟
خسرو شامحمدی: تفاوت زیادی بین این دو نیست، ولی باید توجه داشت که بچه‌ها دنیای خیلی خاص و متفاوتی دارن. توی نمایش‌های کمدی برای کودکان، باید سعی کنی همه چیز رو ساده و قابل فهم نگه داری. بچه‌ها به چیزای پیچیده و مبهم علاقه ندارن، اونا دنبال چیزایی هستن که بتونن باهاشون ارتباط برقرار کنن و ازشون لذت ببرن.
ولی بزرگسالان ممکنه دنبال یه نوع طنز متفاوت باشن، طنزی که ممکنه یه پیام عمیق‌تر یا یه نکته اجتماعی داشته باشه. به هر حال، خندوندن آدم‌ها، چه کودک و چه بزرگسال، همیشه لذت‌بخش و ارزشمنده.
کافه گفتگو: لحظه خنده‌داری تو اجرای نمایش داشتید که بخواید با ما به اشتراک بذارید؟
خسرو شامحمدی: آره، یه بار توی یه اجرای زنده، یکی از بازیگرها باید یه جمله خاص رو می‌گفت، ولی به خاطر یه اتفاق خیلی بامزه، اون جمله رو اشتباه گفت. تماشاچی‌ها اولش متوجه نشدن، ولی وقتی خودش هم از خنده افتاد روی زمین، همه شروع کردن به خندیدن.
اون لحظه خیلی خنده‌دار بود، ولی برای من و همکارام یه درس شد که حتی اگه تو اجرا اتفاق غیرمنتظره‌ای افتاد، نباید خونسردیمون رو از دست بدیم و باید به کار ادامه بدیم. البته تماشاچی‌ها فکر کردن این هم جزئی از نمایش بوده و خیلی هم خوششون اومد!
کافه گفتگو: به نظر شما، مهم‌ترین نکته‌ای که باید در تئاتر کمدی برای کودکان در نظر گرفت، چیه؟
خسرو شامحمدی: مهم‌ترین نکته اینه که باید توجه داشته باشیم کودکان دنیای خودشون رو دارن و باید با زبون اونا باهاشون صحبت کنیم. نباید چیزی تو نمایش باشه که بچه‌ها نتونن درکش کنن یا براشون سنگین باشه.
همچنین، باید سعی کنیم توی نمایش‌های کمدی برای کودکان، شادی و نشاط رو بهشون منتقل کنیم. الان توی این شرایط جامعه، بچه‌ها بیشتر از هر چیزی به شادی و لبخند نیاز دارن. باید کاری کنیم که وقتی از نمایش بیرون میان، حالشون خوب باشه و یه تجربه شاد و به‌یادماندنی براشون باقی بمونه.
کافه گفتگو: آیا از هنر عروسک‌سازی در تئاترهای کمدی هم استفاده می‌کنید؟ این ترکیب چطور جواب داده؟
خسرو شامحمدی: بله، اتفاقاً خیلی هم جواب داده. استفاده از عروسک‌های تن‌پوش توی تئاترهای کمدی باعث شده که بچه‌ها بیشتر به نمایش جذب بشن و با کاراکترها ارتباط برقرار کنن.
عروسک‌های تن‌پوش می‌تونن نقش‌های خیلی بامزه و خنده‌داری داشته باشن و حتی تو صحنه‌های خنده‌دارتر از خود بازیگرا عمل کنن. وقتی یه عروسک با یه حرکت بامزه یا یه جمله خنده‌دار تو صحنه ظاهر میشه، تماشاچی‌ها خیلی بیشتر می‌خندن و این ترکیب باعث شده که تئاترهای کمدی ما بیشتر موفق بشه.
آقای شامحمدی خیلی ممنونم که وقت خودتون رو در اختیار کافه گفتگو قرار دادید و خیلی کفتگوی لذت بخشی بود.
تاریخ آخرین آپدیت: ۵ام مهر ۱۴۰۳
